Bitcoin, blockchain en distributed ledgers

Bitcoin blockchain not a distributed edgerBitcoin en blockchain: het begin
Mijn eerste blogs en observaties over bitcoin als betaalsysteem dateren van begin 2011. Kortweg stelde ik dat niet te verwachten was dat het systeem als gedegen en regulier betaalmiddel een plek zou krijgen in het retail betalingsverkeer. Daartoe ontbreekt een solide basis.

In een latere analyse, in 2013 lichtte ik verder toe dat, hoe mooi en democratisch een blockchain ook klinkt, de feitelijkheid is dat je als gebruiker overgeleverd bent aan de grillen van de machtige partijen die die blockchain beïnvloeden en kunnen sturen. De paradox van dat moment was namelijk dat het democratische ideaal van een munt voor en door iedereen, was verworden tot een systeem waarin grote miners en spelers alle economische en feitelijke macht naar zich toetrokken.

Mijn inzichten over bitcoin en cryptocurrencies, gerelateerd aan de financiële geschiedenis, deelde ik op sessies bij Arminius (in 2013, vanaf minuut 34), de Bitcoin conferentie 2014, een Bitcoin Meetup (2014) en in een korte bijdrage aan de documentaire Ulterior States. De blogs die ik hierover heb geschreven kun je hier op tijd geordend lezen: dan is te zien hoe de ontwikkeling in de tijd verloopt. Daarop ook reviews van de eerste rapporten van regelgevers en vergunningsregimes worden ontwikkeld, zoals in New York.

Van bitcoin naar blockchain en distributed ledgers
Vanaf 2015 ontwikkelde zich het inzicht dat de blockchain-techniek onder de bitcoin een veel breder toepassing zou kunnen hebben. En bij de zoektocht naar die toepassingmogelijkheden rees het besef dat in sommige gevallen een letterlijke chain of blocks niet nodig was, maar gewoon een distribueerde boekhouding: de distributed ledger.

Tegelijkertijd ontstond medio 2015 het systeem Ethereum dat niet slechts één adres gebruikte voor waarde (in dit geval Ethers in plaats van bitcoins), maar het ook mogelijk maakte programma’s te draaien op een blockchain-adres. Die programma’s kunnen fungeren als smart contract, gebaseerd op de visie dat de programmacode het contract is (‘Code is law’).

Nog geen jaar later besloten de oprichters en bouwers van Ethereum hun eigen motto toch maar niet te volgen. Een crypto-beleggingsfonds was zo slecht geprogrammeerd dat één van de gebruikers met alle ethers er vandoor ging. Zijn stelling: de code maakt dit mogelijk en als de code leidend is dan ben ik de officiële eigenaar. Ze besloten om niet hun eigen dispuut-resolutie mechanisme in te zetten, maar het recht in eigen hand te nemen door zelf de blockchain terug te zetten naar het moment van voor de ‘diefstal’.

Dit terugzetten geschiedde door een zogeheten hardfork; zeg maar een nieuwe splitsing van de blockchain, die maakt dat de oude en de nieuwe blockchain voor altijd uit elkaar lopen. Zo ontstonden twee versies van de Ethereum blockchain: de Ethereum classic (waarin het investeringsfonds leeg is) en de reguliere Ethereum (waarin de ethers van het investeringsfonds weer teruggegeven zijn).

De situatie nu
Op dit moment is er een oerwoud aan toepassingen, currencies en blockchain in omloop. Ook de oorspronkelijke bitcoin blockchain heeft inmiddels menige splitsing meegemaakt. We kennen nu bitcoin core en bitcoin cash als hoofdsmaken. Er zijn allerlei nieuwe bedrijven opgericht die gebruik maken van de tokentechniek van Ethereum en dat alles veroorzaakt een hoop media-aandacht door de grote sommen geld/cryptocurrencies die erin omgaan.

Kijken we door die veelheid aan informatie heen, dan zijn er de volgende hoofdsmaken te herkennen:

  • Blockchain toepassingen in allerlei vormen en maten. Door nieuwe ondernemers en bedrijven worden nieuwe blockchains gemaakt, of binnen blockchains nieuwe bedrijfs-ideeën gelanceerd. Dit kan varieren van stem-mechanismen, spelletjes, verzekeringsclaimers tot identiteitstools. Zie voor een beeld van deze Decentralised Apps (DAPPs) de website: State of the Dapps. Je zou kunnen zeggen dat in deze wereld allerlei spelers hopen de nieuwe google of facebook van de blockchain te kunnen worden.
  • Distributed ledger toepassingen worden vooral in klassieke bedrijfsomgevingen gebruikt. Daarbij wordt een gezamenlijke boekhouding gemaakt voor het transactieverkeer dat tussen organisaties plaatsvindt. Dit komt in de plaats van de situatie dat iedere organisatie zijn eigen boekhouding bijhoudt in de waardeketen. Het is dus als het ware automatisering door de bedrijfstak heen en vandaar dat je allerlei consortia (van banken, verzekeraars, vervoerders etc) bij elkaar ziet kruipen om verdere afspraken hierover te maken

Daarnaast zijn er de combinaties denkbaar, waarin bestaande spelers hun bedrijfsprocessen aanpassen en inrichten met een blockchain, opdat het publiek meer transparant inzicht heeft in de transacties die voor hen relevant zijn. Te denken is aan het opzetten van een blockchain-systeem voor verbruik en levering van energie.

De werkelijke uitdaging: governance 
De uitdagingen rond blockchain verschillen sterk per soort organisatie. Voor overheden gelden, door hun publieke rol, heel andere vragen dan voor commerciële ondernemingen. Sommige organisaties zijn daarbij al druk aan het experimenteren, terwijl andere de techniek als de ver-van-mijn-bed show zien.

In veel gevallen blijft echter de organisatie achter de blockchain-toepassingen de grote uitdaging. De techniek maakt het namelijk mogelijk om alles te maken wat je kunt verzinnen. De vraag is vooral: wat wil je bereiken, hoe kun je dat bereiken en hoe organiseer je dit op een manier dat een stabiele oplossing ontstaat. Dit organisatievraagstuk noemen we met een brede term: governance.

Bij de governance van blockchain of distributed ledger toepassingen binnen organisaties, spelen vragen als:

  • hoe groot is de bekendheid met de techniek en de mogelijke impact op dit moment?
  • zijn er al eerste inzichten en ervaringen opgedaan?
  • welke bedrijfsprocessen wordt geraakt of ontwikkeld?
  • wat is de ratio achter de huidige en toekomstige business modellering?
  • wat is de ethische en maatschappelijke impact van de nieuwe toepassing ?
  • welke samenwerkingen zijn nodig om die nieuwe business modellering te bereiken?
  • wat is het contractuele en juridische kader waarbinnen de samenwerking gebeurt?
  • wat is de basis van eventuele smart-contracts voor deelnemers en partijen in de waardeketen?
  • welke techniek wordt gekozen voor het nieuwe bedrijfsproces (en is een blockchain uberhaupt dan wel de beste oplossing)?

Advisering

Graag ondersteun ik ook uw organisatie op het gebied van blockchain of distributed ledger toepassingen. Dat kan variëren van 1-op-1 sessies, opleiding in verband met permanente educatie, het opzetten van awareness-sessies tot advisering bij de product development of strategische impact.